70 lat od słynnej Akcji pod Arsenałem

Mija 70 lat od słynnej Akcji pod Arsenałem. Było to jedno z najważniejszych działań zbrojnych zorganizowanych przez Grupy Szturmowe Szarych Szeregów. 26 marca 1943 roku uwolniono harcmistrza Jana Bytnara "Rudego" i 20. innych więźniów politycznych, przewożonych z siedziby Gestapo przy Alei Szucha na Pawiak. W akcji brało udział 28. harcerzy. Dowodzili nią - całością Stanisław Broniewski "Orsza", a bezpośrednio - Tadeusz Zawadzki "Zośka".
Niewiele wydarzeń z czasów okupacji obrosło taką legendą, jak Akcja pod Arsenałem, która otrzymała kryptonim "Meksyk II". Została przeprowadzona brawurowo w biały dzień, na skrzyżowaniu ulic Bielańskiej i Długiej. Harcerze zaatakowali furgonetkę przewożącą więźniów na Pawiak. "Rudego" przenieśli do oczekującego w pobliżu samochodu, który odjechał z miejsca akcji. Zniszczyli jedną ciężarówkę nieprzyjaciela i zdobyli dwa auta, z których jedno potem porzucili.
Poczas akcji zostało ciężko rannych dwóch akowców, a jeden schwytany i później rozstrzelany. Zginęło czterech Niemców, w tym załoga spalonej więźniarki gestapo i policjant z ulicy, a dziewięciu - rannych. Z powodu obrażeń odniesionych w akcji zmarli Aleksy Dawidowski, pseudonim "Alek" i Tadeusz Krzyżewicz "Buzdygan". Po czterech dniach zmarł również Jan Bytnar 'Rudy", śmiertelnie wyczerpany po przesłuchaniach na gestapo.
W odwecie za Akcję pod Arsenałem, 27 marca 1943 roku Niemcy zamordowali 140. więźniów Pawiaka.
Akcja pod Arsenałem jest uznawana za jeden z największych wyczynów Polskiego Państwa Podziemnego. Miała duże znaczenie psychologiczne. Wcześniej zbrojne podziemie ograniczało się do pojedyńczych potyczek zbrojnych oraz wykonywania wyroków na szczególnie uciążliwych funkcjonariuszach niemieckiego aparatu władzy. Niespodziewany i skuteczny atak dodał otuchy mieszkańcom miasta, Niemcy natomiast stracili poczucie bezpieczeństwa.
Końca drugiej wojny światowej dożyło 11. uczestników akcji. Jan Rodowicz "Anoda" i drugi harcerz zostali zamordowani przez bezpiekę już po wojnie, w Polsce Ludowej. Dowódca grupy Tadeusz Zawadzki, zginął 20 sierpnia 1943 roku podczas rozbicia strażnicy granicznej w miejscowości Sieczychy. Z kolei dwaj niemieccy oprawcy "Rudego" zostali później straceni przez Szare Szeregi.
Akcja została opisana w książkach: "Kamienie na szaniec" Aleksandra Kamińskiego oraz "Akcja pod Arsenałem" Stanisława Broniewskiego. W 1977 roku został nakręcony także film fabularny pod tym samym tytułem w reżyserii Jana Łomnickiego.

IAR/MS