Dziś przypada Europejski Dzień Pamięci Ofiar Nazizmu i Stalinizmu. Wspomnienie jest obchodzone 23 sierpnia, w rocznicę zawarcia w 1939 roku paktu Ribbentrop-Mołotow, który dzielił strefy wpływów nazistowskich Niemiec i ZSRR w Europie Środkowo-Wschodniej.
Tomasz Stefanek z Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami imienia Witolda Pileckiego przypomniał, że 23 sierpnia 1939 roku totalitarne reżimy zdecydowały również o losie Polski.
- To podkreśla znaczenie polskiego doświadczenia konfrontacji z dwoma totalitaryzmami w XX wieku, dla zrozumienia tego, czym totalitaryzm jest w swej istocie. O XX wieku mówi się często jako o stuleciu totalitaryzmów, które zostało naznaczone zbrodniczymi ideologiami przebudowy świata, w myśl których mordowano całe grupy ludzi - powiedział.
Tomasz Stefanek ocenił, że refleksja nad polskim doświadczeniem II wojny światowej jest kluczowa dla zrozumienia znaczenia XX wieku dla całej Europy. Stąd też, jak dodaje kierownik Działu Programowego Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami, decyzja o ustanowieniu Europejskiego Dnia Pamięci Ofiar Nazizmu i Stalinizmu.
- Chodzi o wyrównanie pewnych proporcji, włączenie doświadczenia polskiego, regionalnego do międzynarodowej dyskusji o historii - podkreślił Tomasz Stefanek, dodając, że kluczowe jest odwołanie do indywidualnych historii osób, skonfrontowanych ze zbrodniczymi ideologiami. - To jest także przeciwstawienie się dehumanizującej tendencji reżimów totalitarnych do tego, żeby likwidować czy niewolić całe masy ludzi, wszystko sprowadzić do masy i statystyk - zaznaczył.
"Zapisy terroru"
Chcąc przywołać historie ofiar totalitaryzmów, Ośrodek stworzył internetową bazę "Zapisy Terroru", prowadzoną w języku polskim i angielskim. - W tej chwili mamy już około 2 tysięcy zeznań zbieranych przez Główną Komisję Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce. Bardzo przejmujące, indywidualne historie ludzi, którzy stracili swoich bliskich w masowych rozstrzelaniach, którzy doświadczyli ludobójstwa na Woli, pacyfikacji wsi, na przykład na Kielecczyźnie, ale też polskich Żydów, którzy opowiadają o realiach życia w gettach czy takich, którzy uciekli z transportów do obozów zagłady - powiedział Tomasz Stefanek.
Portal zapisyterroru.pl poszerzy się również o świadectwa świadków zbrodni sowieckich. 17 września Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami opublikuje kilkaset relacji Polaków, którzy opuścili Związek Sowiecki z Armią Andersa.
Europejski Dzień Pamięci Ofiar Nazizmu i Stalinizmu został ustanowiony przez Parlament Europejski. Po raz pierwszy święto było obchodzone w 2009 roku, w 70. rocznicę zawarcia paktu Ribbentrop-Mołotow.
IAR/ho