Stefan Żeromski zapisał się w historii polskiej literatury jako jeden z najważniejszych pisarzy swojej epoki. Kojarzony jest z prozą, choć pisywał także wiersze, dramaty, zajmował się działalnością publicystyczną, był aktywny społecznie, a wszystkie pola jego działalności powiązane były z troską o przyszłość Polski.
Urodził się 14 października 1864 roku w zubożałej rodzinie szlacheckiej, w czasie upadku powstania styczniowego. Pamięć o nieudanym narodowym zrywie była obecna w jego domu i miała duży wpływ na jego późniejszą twórczość.
Pierwsze próby literackie podjął w trakcie edukacji w kieleckim gimnazjum, by zadebiutować w wieku 18 lat. Trudności finansowe i zdrowotne utrudniały mu kontynuowanie nauki, w efekcie gimnazjum zakończył bez uzyskania matury, by trafić na uczelnię wyższą, która nie wymagała zdanego egzaminu dojrzałości. W trakcie studiów zetknął się z ruchem socjalistycznym - kwestie społeczne miały stać się w przyszłości dominującym wątkiem jego pisarstwa.
Po porzuceniu studiów Stefan Żeromski publikował kolejne utwory na łamach prasy, a sytuacja życiowa kierowała go w nowe miejsca, także poza granicami Polski. Pisarz przebywał między innymi w Zurychu, Wiedniu czy Pradze, cały czas pisząc. Na jakiś czas osiadł w Szwajcarii, gdzie objął posadę zastępcy bibliotekarza w Muzeum Narodowym Polskim w Rapperswilu.
Po powrocie do kraju w roku 1897 coraz mocniej poświecał się karierze pisarskiej - ukazały się "Syzyfowe Prace", "Popioły", czy "Ludzie bezdomni". Polityczne zawirowania spowodowały jednocześnie, że pisarz angażował się w działalność patriotyczną, a tematyka narodowa znajdowała odzwierciedlenie w jego dziełach.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pisarz kontynuował swoją działalność społeczną i w środowisku literackim, stając się niemal instytucją. W latach dwudziestych minionego wieku był m.in. delegatem na zjad Związku Zawodowego Literatów Polskich, był inicjatorem projektu Akademii Literatury, był założycielem i pierwszym prezesem polskiego oddziału PEN Clubu. Jednocześnie cały czas kontynuował działalnośc pisarską, a za osiągnięcia właśnie w tamtym okresie uzyskał cztery nominacje do Literackiej Nagrody Nobla.
Zmarł 20 listopada 1925 r. W dniu jego śmierci tak napisał o nim Władysław Reymont: "Dzisiaj umarł Żeromski, cios to dla mnie okrutny z wielu powodów. Umarł na serce. Był o parę lat starszy ode mnie, ale miał szaloną wolę życia i energię. Strata ta polskiej literatury niezastąpiona. Uwielbiałem Go jako genialnego pisarza. Naturalnie, ta nagła śmierć źle podziałała i na mój stan zdrowia. Teraz bowiem na mnie przychodzi kolej umierania".
O życiu i dokonaniach Stefana Żeromskiego opowiada prof. Maria Olszewska z Instytutu Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, autorka wielu książek i artykułów naukowych poświęconych literaturze polskiej XIX i XX wieku.
Audycja jest współfinansowana przez Fundację "Pomoc Polakom na Wschodzie" w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za Granicą.
Teksty czyta Krzysztof Dumała.
Audycję zrealizowała i oprawiła muzyką Magdalena Górecka-Balcer.
Do wysłuchania programu zaprasza Przemysław Pawełek.