Крыстына Пронька зьяўляецца прадстаўніцай старэйшага пакаленьня польскіх музыкантаў. Яна нарадзілася амаль адразу пасьля вайны – у 1947 годзе ў Гожаве Вялікапольскім. Гэта захад Польшчы, але сям’я Пронькі выводзіцца з гэтак званых Усходніх Крэсаў – зямель, якія цяпер уваходзяць у склад Беларусі. Бацькі пасяліліся ў Гожаве пасьля вайны, дзе і нарадзілася пясьнярка.
Аднак не адразу Крыстына задумала быць музыканткай. Яна закончыла хімічны тэхнікум, пачала працаваць у лябараторыі на пасадзе хімік-аналітык. Пазьней паступіла на факультэт джазу і забаўляльнай музыкі Музычнай акадэміі ў Катавіцах, дзе атрымала дыплём і ўзнагароду самога рэктара Мікалая Гурэцкага.
У якасьці сьпявачкі Пронька дэбютавала з калектывам Respekt на авангардным фэстывалі ў Калішы. Супрацоўнічала з Чэславам Немэнам, а таксама вядомымі гуртамі – як Skaldowie, Czerwone gitary, Refleks. Двойчы была названая самай папулярнай пясьняркай у Польшчы. Была выкладчыцай Музычнай акадэміі ў Катавіцах. У 2008 годзе атрымала ад міністра культуры і нацыянальнай спадчыны сярэбраны мэдаль Заслужаны для культуры. Нядаўна пачала рабіць таксама палітычную кар’еру. Некалькі гадоў таму стала мясцовым дэпутатам Рады Варшавы.
А я прапаную вашай увазе песьню, якую Крыстына Пронька запісала на пачатку 80-ых гадоў, калі ў Польшчы была вельмі напружаная палітычная сытуацыя, паколькі было ўведзенае ваеннае становішча. Многіх актыўных дзеячаў затрымлівала палітычная міліцыя. Але песьня не пра гэта, а пра каханьне. «Ты – лякарства на ўсё зло».
Wypisujesz hasła w mojej dłoni
Potem szczotką ślad flamastra trzesz
Mówisz, że nikogo się nie boisz
Że jak przyjdą do nas to ich zjesz, cały Ty!
Liście z drzew spadają masłem na dół
Ty w tej samej kurtce szósty rok
Na koncertach krzyczysz: «Więcej czadu!»
I czytając w wannie tracisz wzrok
Jesteś lekiem na całe zło
I nadzieją na przyszły rok
Jesteś gwiazdą w ciemności
Mistrzem świata w radości
Oto cały Ty...
Jesteś lekiem na całe zło
I nadzieją na przyszły rok
Jesteś alfą omegą, hymnem, kolędą
Oto cały Ty, nienazwany Ty...
Gdy głupota z biedą już mnie mają
Robisz małpę i mam w domu cyrk
W oczach ognie znów się zapalają
I dla ciebie tylko chcę znów żyć
Ты пішаш лёзунгі на маёй далоні, потым шчоткай сьціраеш сьлед флямастэра. Кажаш, што нікога не баісься, што калі прыйдуць па нас, то ты іх зьеш. Ты такі заўсёды!
Лісьце з дрэва падае маслам уніз. Ты ў адной і той жа куртцы шосты год. На канцэртах крычыш «Больш кайфу!». І, чытаючы ў ваньне, губляеш зрок.
Ты – лек на ўсё зло і надзея на будучы год. Ты – зорка ў цемры, чэмпіён сьвету па радасьці. Вось такі ты...
Ты – лек на ўсё зло, і надзея на будучы год. Ты – альфа, амэга, гімн, калядная песьня. Вось такі ты, не названы ты...
Калі дурнота зь бядой ужо завалодаюць мной, ты прыкідваеш малпай, і ў мяне дома цырк. У вачах агеньчыкі зноў загараюцца, і я хачу жыць толькі для цябе.
Wypisujesz hasłą w mojej dłoni – ты пішаш лёзунгі на маёй далоні. Магчыма, тут аўтар тэксту Багдан Алевіч зьвяртаецца да палітычнай абстаноўкі ў краіне. Як я казала, пачатак 80-ых – гэта вельмі напружаная атмасфэра ў Польшчы, палітычныя рэпрэсіі, пагроза ўвядзеньня савецкіх танкаў. Так што людзі, калі і пісалі палітычныя лёзунгі, то хутчэй не маглі выступаць з гэтымі лёзунгамі адкрыта, а разважаць свабодна можна было толькі ў сьценах уласнай кватэры, у коле блізкіх людзей.
Cały ty! – вельмі папулярны зварот у польскай мове. Што ён азначае? Ты такі; гэта ўвесь ты; ты такі, як заўсёды.
Liście spadają masłem na dół – лісьце падае маслам уніз. Шчыра кажучы, ніколі раней я не сустрэлася з гэтым фразэалягізмам – лісьце падае маслам уніз. Канешне, як вядома, бутэрброд як правіла падае маслам уніз, што кожнага чалавека можа вывесьці з раўнавагі. але па-польску кажуць "masłem do dołu" "w dół" . А чаму лісьце? Можа таму, што лісьце падаюць плаўна, як па маслу?
Więcej czadu! – czad – гэта, зразумела, і беларускі чад, але тут дадзены выраз ужыты ў іншым значэньне – кайф, моц, забава. Часта гаворыцца, што хтосьці, скажам на канцэрце, «даў чаду». Гэта значыць, што ён выступіў вельмі гучна, цікава, займальна, захапіў гледачоў і слухачоў.
Mistrz świata w radości – чэмпіён сьвету па радасьці. На польскай мове mistrz świata w czym, а не па чым, як па-беларуску. Напрыклад:
Mistrzem świata w piłce nożnej została drużyna z Polski. – Чэмпіёнам сьвету па футболе стала зборная Польшчы (можна памарыць).
Jesteś hymnem, kolędą – ты гімн, каляда. Нагадваю, што kolęda – гэта ў Польшчы калядная песьня.
нг