Logo Polskiego Radia
Print

26.08.1933 Савет народных камісараў увёў "наркамаўку"

PR dla Zagranicy
Jolanta Śmiałowska 26.08.2017 11:21
  • 26.08.1933_наркамаўка.mp3
Было вырашана, што беларуская мова павінна быць як мага больш набліжанай да расейскай.
adukar.by

26 жніўня 1933 году была выдана пастанова Савету народных камісараў «Пра зьмены і спрашчэньне беларускага правапісу». Было вырашана, што беларуская мова павінна быць як мага больш набліжанай да расейскай.

У 20-х гадах ХХ стагоддзя савецкая Беларусь перажывала пэўны нацыянальны і культурны ўздым, які меў пераважна палітычныя мэты. Умовы для разьвіцьця беларускай мовы і культуры былі вельмі прыязнымі.

Галоўным падручнікам для вывучэньня беларускай мовы была кніга Браніслава Тарашкевіча «Граматыка для школ», якая была напісана ў 1918 годзе і прадстаўляла сабою клясычны беларускі правапіс.

Але ўжо ў другой палове 20-х гадоў былі зроблены спробы ўвядзеньня зьменаў і спрашчэньня правапісу Тарашкевіча. Над рэформай беларускай мовы працавалі мовазнаўцы, між іншым, Язэп Лёсік, а ў 1926 годзе ў Менску была праведзена Акадэмічная канфэрэнцыя па рэформе беларускага правапісу і алфавіту.

Неабходнасьць працы над «рэформай беларускай мовы» была прадыктаваная тым, што тэрыторыя БССР павялічылася і ахапіла рэгіёны з іншымі моўнымі дыялектамі.

У пэрыяд з 1924 па 1926 тэрыторыя БССР павялічылася больш, чым у два разы ў выніку далучэньня Віцебскай, Магілеўскай і Гомельскай абласьцей. Насельніцтва, а асабліва кіраўніцтва гэтых рэгіёнаў, было моцна зрусыфікаванае, а нормы правапісу Тарашкевіча моцна адрозьнівалі беларускую мову ад расейскай.

Акадэмічны праект рэформаў не ўдалося ажыцьцявіць па прычыне хвалі рэпрэсіяў супраць беларускага навуковага асяроддзя. Навукоўцаў НКВД абвінаваціла ў дзейнасьці ў антыбальшавіцкіх нацыяналістычных арганізацыях і забіваў. Прапанаваная рэформа лічылася неадпаведнай клясавым інтарэсам пралетарыяту.

5 траўня 1933 году была створана «Палітычная камісія для перагляду руска-беларускага слоўніка і новых правілаў правапісу беларускай мовы».

У склад камісіі ўвайшлі: старшыня СНК Мікалай Галадзед, Аляксандр Чарвякоў – старшыня Выканаўчага камітэту БССР, Аляксандр Чарнушэвіч – камісар асьветы БССР, Андрэй Аляксандровіч – пралетарскі паэт і пісьменьнік, дырэктар інстытуту мовы Беларускай АН. Дарэчы, ён прапанаваў перайменаваць Магілёў у Шміт.

Вынікам працы гэтай камісіі было максымальнае спрашчэньне і збліжэньне беларускай мовы, слоўнага запасу да расейскай. Са слоўнікаў выдаляліся беларускія словы, мэханічная замянялі іх расейскімі, уводзіліся правілы напісаньня, якія былі цалкам узятыя з расейскай мовы.

26 жніўня 1933 году была прынятая пастанова СНК, якая зацьвярджала працу камісіі і загадвала: «арганізаваць новае выданьне беларуска-рускіх слоўнікаў, вытраўляючы з беларускай мовы ўсялякія буржуазна-нацыяналістычныя плыні і скажэньні».

Русыфікацыйная рэформа не была прынятая ў Заходняй Беларусі, а таксама ў беларускіх цэнтрах за мяжой, якія працягвалі карыстацца клясычным правапісам Тарашкевіча. Менавіта гэта прывяло да паяўленьня дзьвюх сыстэм правапісу: "наркамаўкі" і "тарашкевіцы".

Павал Усаў

Print
Copyright © Polskie Radio S.A Пра нас Кантакт